14 maja 2025
Zakazy eksportu drewna (LEB) stały się popularnym narzędziem politycznym w ponad 70 krajach, zwłaszcza w krajach rozwijających się. Polityka ta ogranicza międzynarodowy handel określonymi produktami leśnymi, głównie drewnem, w celu wspierania lokalnego rozwoju przemysłowego i zatrudnienia. Poprzez zatrzymanie surowca drzewnego w kraju, zamierza się promować lokalny przemysł przetwórczy, skutecznie zwiększając stopę zatrudnienia i wartość dodaną produktów końcowych. Podejście to wynika z przekonania, że eksport surowców przynosi gospodarce kraju mniej korzyści niż eksport gotowych produktów.
Dowody wskazują, że LEB znacznie poprawiły wskaźniki zatrudnienia w krajach rozwijających się. Strategia wspierania lokalnego przetwórstwa przyniosła sukces, zwiększając zatrudnienie w niektórych regionach nawet o 25%. Jest to szczególnie istotne w społecznościach wiejskich i zależnych od lasów, gdzie tworzenie miejsc pracy może prowadzić do poprawy warunków życia i zmniejszenia ubóstwa. Poprzez wspieranie lokalnego przemysłu kraje mogą budować bardziej zróżnicowaną i stabilną gospodarkę, która nie jest wyłącznie uzależniona od eksportu surowców.
Ekonomiczne uzasadnienie LEB jest dobrze udokumentowane, a kraje obserwują wzrost w takich branżach, jak produkcja mebli, budownictwo i produkcja papieru. Ponadto, wspierając przemysł krajowy, kraje mogą zatrzymać większą wartość ekonomiczną w swoich granicach, potencjalnie poprawiając bilans handlowy. W miarę rozwoju przemysłu dzięki tym zakazom, cała gospodarka może skorzystać na zwiększonych dochodach podatkowych, rozwoju infrastruktury i usprawnieniu łańcuchów dostaw.
Pomimo tych pozytywnych skutków gospodarczych, nie wszystkie skutki LEB są zgodne z celami zrównoważonego wzrostu. Skupienie się na krótkoterminowych wynikach gospodarczych może przesłonić szersze kwestie środowiskowe, prowadząc do poważnych niezamierzonych konsekwencji.
Chociaż LEB przyczyniły się do ożywienia lokalnego przemysłu, jednocześnie spowodowały poważne wyzwania środowiskowe. Najważniejszym z nich jest alarmujący wzrost tempa wylesiania. Według badań przeprowadzonych przez Mouhamed Zerbo i współpracowników, kraje rozwijające się, które wprowadziły LEB, odnotowały 22,3% wzrost wylesiania w porównaniu z krajami, które nie wprowadziły takich zakazów.
Ta sprzeczna z intuicją rzeczywistość wynika z dążenia do zwiększenia lokalnych możliwości przetwórstwa drewna bez odpowiedniego wzmocnienia zrównoważonych praktyk leśnych. Wraz ze wzrostem popytu krajowego na surowe drewno spowodowanym zwiększoną zdolnością produkcyjną i zapotrzebowaniem przemysłu przetwórczego nasilają się naciski na wycinkę lasów. Bez rygorystycznych praktyk gospodarki leśnej lasy narażone są na degradację i nadmierną eksploatację, czasami przekraczającą naturalną zdolność regeneracji.
Skutki takiego wylesiania są głębokie, wpływając na różnorodność biologiczną i zaburzając ekosystemy. Obszary leśne, które pełnią kluczową rolę jako pochłaniacze dwutlenku węgla, ulegają zmniejszeniu, co dodatkowo przyczynia się do globalnej emisji dwutlenku węgla. Zmniejszenie pokrywy leśnej wpływa na lokalny klimat i cykl wodny, co ma wpływ na rolnictwo i bezpieczeństwo żywnościowe mieszkańców społeczności, których przetrwanie zależy od tych systemów.
Ponadto utrata lasów ma wpływ na społeczności tubylcze, których kultura, tradycje i źródła utrzymania są uzależnione od tych ekosystemów. Wraz z zanikiem lasów delikatna równowaga między potrzebami człowieka a ochroną środowiska staje się coraz bardziej krucha, co podkreśla potrzebę wprowadzenia polityki, która jednocześnie uwzględnia wzrost gospodarczy i ochronę środowiska.
Wyniki badań Zerbo i jego zespołu, zebrane na podstawie danych z 20 lat z 124 krajów rozwijających się, podkreślają ten krytyczny paradoks. Chociaż LEB dążą do zrównoważonego zarządzania zasobami poprzez wspieranie zaangażowania gospodarczego i postępu, bez jednoczesnych inwestycji w zrównoważony rozwój lasów nieumyślnie przyczyniają się do wylesiania.
Aby rozwiązać ten paradoks, konieczne są solidne, wieloaspektowe polityki. Współpraca między rządami, organizacjami pozarządowymi i społecznościami lokalnymi ma kluczowe znaczenie dla opracowania strategii tworzących ramy zrównoważonego gospodarowania lasami. Powinny one obejmować zachęty do zrównoważonego wyrębu, egzekwowanie przepisów dotyczących nielegalnego wyrębu oraz rozszerzenie lasów zarządzanych przez społeczności, dostosowując korzyści gospodarcze do ochrony środowiska.
Podsumowując, chociaż zakazy eksportu drewna stanowią skuteczny środek zwiększania lokalnego zatrudnienia w krajach rozwijających się, ich niezamierzone skutki dla środowiska, w szczególności zwiększone wylesianie, wymagają zrównoważonego podejścia. W miarę jak globalna debata skłania się ku zrównoważonemu rozwojowi, konieczne staje się dostosowanie polityki gospodarczej, takiej jak LEB, do szerszych celów ekologicznych, aby zapewnić przyszłość, w której zarówno ludzie, jak i planeta będą mogli się rozwijać.
